GEBELERDE COVID-19 VE AŞILAMA
GENEL BİLGİLER
Gebelikteki kalp, solunum ve bağışıklık sistemine ait bazı fizyolojik değişiklikler, gebeleri enfeksiyonlara karşı daha duyarlı hale getirmektedir. Her ne kadar gebelik döneminde solunum yolu enfeksiyonları görülme sıklığı normalden fazla olmasa da, hastalığın gelişmesi durumunda bu dönemde meydana gelen fizyolojik değişikliklere ilaveten sakatlık ve ölme riski de artmaktadır.
Gebelikte kalp hızı ve oksijen tüketiminde artma, diyaframın (solunum kasının) yükselmesi sonucu akciğer kapasitesindeki düşme, gebenin hipoksiye (dokularda oksijen azalması )karşı toleransını azaltmaktadır.
Akciğer volümlerindeki değişiklikler ve damarların genişlemesi; mukozal ödeme ve solunum yollarında artan sekresyonlara neden olmaktadır. Viral pnömonisi olan gebelerde; erken doğum, fetal büyüme geriliği, düşük doğum ağırlığı, beşinci dakika Apgar skorunun yedinin altında olması, viral pnömonisi olmayan gebelere göre daha sık görülmektedir.
Pandemi sürecinde artan gözlemler ve bilgi birikimi gebelik ve doğumun ağır seyirli SARS-COV-2 enfeksiyonu açısından risk faktörü olduğunu göstermiştir.
Gebelikte COVID-19 enfeksiyonunda semptomlar erişkin semptomları ile farklı değildir. COVID-19 geçiren gebelerde komplikasyonlarında özellikle erken doğum, düşük ve preeklampsi riski artmaktadır. Ayrıca, yoğun bakıma yatışta ve anne ölümlerinde belirgin artış olduğu güncel çalışmalarda gösterilmiştir. Özellikle diyabetes mellitus, hipertansiyon ve ileri anne yaşı gibi risk faktörleri olan gebelerde hastalığın ağır seyretme ihtimali yüksektir. Bunların yanında preterm doğum, erken membran rüptürü, fetal distres, intrauterin gelişme geriliği ve preeklampsi gibi obstetrik komplikasyonlarda da artış saptanmaktadır. Solunum yolu enfeksiyonu gelişen gebelerin yönetimi multidisipliner yaklaşım gerektirir.
Gebede COVID-19 Aşıları COVID-19 gebelerde gebe olmayanlara göre daha ağır seyretmekte olup; daha fazla ölümle sonuçlanmaktadır.
Birçok ülkede COVID-19 anne ölümlerinin birinci nedeni haline gelmiştir.
Gebelikte inaktif ve mRNA aşısının uygulanmasına ilişkin veriler incelendiğinde gebelere aşı uygulaması tavsiye edilmektedir.
Aşılar gebelik öncesinde ve gebeliğin başlangıcından itibaren her dönemde uygulanabilir.
Hamile ve emziren kadınlar, COVID-19 aşılarının ilk klinik denemelerine dahil edilmemiştir. Bu konuda izlem ve çalışmalar halen sürmektedir. Bununla birlikte mevcut COVID-19 aşıları (mRNA aşıları dahil) canlı virüs aşıları değildir ve canlı olmayan virüs aşıları gebelerde uzun yıllardır kullanılmaktadır. COVID-19 aşılarının hayvan deneyleri sonuçları ve uygulama sonrası takiplerden elde edilen veriler hamilelikte zararlı etkileri olmadığını göstermiştir. Benzer şekilde gebelikte aşı uygulayan ülke deneyimleri de aşıların gebe olmayan kadınlarla benzer etkilerinin olduğunu ortaya koymuştur. (Paul G, 2021).
Son dönemde geliştirilmiş olan mRNA aşılarının CDC tarafından yayımlanan 139.000 gebeyi kapsayan çalışmada da bu aşıların gebelerde etkili olduğu; anne, fetüs ve yenidoğan üzerine ciddi bir yan etkisinin olmadığı gösterilmiştir.
mRNA aşıları canlı virüs içermez ve aşı etkinliğini artırmak için bir adjuvan(destekleyici, tamamlayıcı) kullanmaz.
Aşılardaki mRNA hücre çekirdeğine girmez ve insan genomunu (genlerin tümü) değiştiremez. 92.000 gebede yapılan çalışmada COVID-19 aşısı olan gebelerde düşük oranı , COVID-19 aşısı olmayan gebelere oranla daha düşük bulunmuştur.
Hayvan çalışmaları ve klinik çalışmalardan elde edilen veriler, başta mRNA olmak üzere COVID-19 aşılarının anne ve bebeğe zararlı bir etkisinin olmadığını, anneyi koruduğunu ve hastalık riskini 5-10 kat azalttığını göstermiştir.
ABD’de COVID-19 mRNA aşısı uygulanmış ve doğum yapmış 827 gebenin verileri incelendiğinde aşıların düşük, ölü doğum, konjenital anomali, bebeğin gelişimi, erken doğum, ölü doğum veya yenidoğan ölümü başta olmak üzere herhangi bir soruna yol açmadığı görülmüştür.
Gebelikten hemen önce veya ilk 20 haftada mRNA aşısı yapılmış 2456 gebede düşük riskinde artış görülmemiştir. mRNA aşılarıyla aşılanmış, çoğunluğu sağlık çalışanı olan 424 gebenin değerlendirildiği bir başka çalışmada da hem gebelerde hem de bebeklerinde, aşılı olmayanlarla benzer sıklıkta olumsuz sonuçlar gözlendiği bildirilmiştir.
Ek olarak annedeki antikorların yeni doğanda SARS-CoV-2’ye karşı pasif bağışıklık sağlamak üzere plasentadan ve anne sütüne geçtiği de gösterilmiştir. Gebelikte aşılama, enfeksiyona yakalanma riskini azaltır, kordon kanı ve anne sütüne koruyucu antikor geçişini sağlar.
Şekil 1. Gebelikte COVID-19 aşısı uygulanmayan gebeler ile V safe veritabanı, 19 Şubat 2021 itibariyle 232 canlı doğum da dahil olmak üzere 275 tamamlanmış hamileliği olan 1.815 gebe kadınına ait sonuçlar. (Maternalfetaltıpveperinatolojiderneği, 2021).
Şekil 2. Gebelerde COVID-19 Aşılarının Yan Etkileri. Özellikle mRNA aşılarına ait yan etkiler gösterilmiştir. (Maternalfetaltıpveperinatolojiderneği, 2021).